دوران بارداری برای هر مادر یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی است که به مراقبت‌های خاصی نیاز دارد. یکی از جنبه‌های مهمی که در این دوران باید تحت نظارت قرار گیرد، عملکرد غده تیروئید در بارداری است. این غده کوچک در قسمت جلوی گردن، وظیفه تولید هورمون‌های T3 و T4 را بر عهده دارد که نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن ایفا می‌کنند. در دوران بارداری، این غده باید به‌درستی عمل کند تا رشد جنین و سلامت مادر تضمین شود.
اختلالات تیروئید مانند کم‌کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید از مشکلاتی هستند که می‌توانند خطرات جدی برای جنین و مادر ایجاد کنند. در این مقاله قصد داریم نگاهی دقیق به این موضوع داشته باشیم و راه‌حل‌هایی برای مدیریت و درمان مشکلات تیروئیدی در دوران بارداری ارائه کنیم.
میزان نرمال تیروئید در بارداری
برای ارزیابی سلامت تیروئید، پزشکان از آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) و هورمون‌های T3 و T4 استفاده می‌کنند. در دوران بارداری، سطح هورمون‌ها باید متناسب با مرحله بارداری تنظیم شوند.
مقادیر طبیعی TSH در سه‌ماهه‌های بارداری
- سه‌ماهه اول: مقدار نرمال TSH بین 0.1 الی 2.5 میلی‌واحد در لیتر است. در این دوره به دلیل افزایش هورمون hCG (هورمونی که توسط جفت تولید می‌شود)، سطح TSH معمولاً پایین‌تر از حد معمول است.
- سه‌ماهه دوم: مقدار نرمال TSH در این دوره بین 0.2 الی 3 میلی‌واحد در لیتر افزایش می‌یابد.
- سه‌ماهه سوم: سطح TSH حدود 0.3 الی 3.5 میلی‌واحد در لیتر است که نشان‌دهنده تعادل مناسب هورمونی در پایان بارداری است.
چرا مقادیر نرمال برای مادران باردار متفاوت است؟
در دوران بارداری، هورمون hCG (گونادوتروپین جفتی انسانی) به خون مادر ترشح شده و بر روی عملکرد غده تیروئید تأثیر می‌گذارد. این هورمون، شباهت زیادی به هورمون TSH دارد و ممکن است باعث سرکوب موقت TSH شود. به همین دلیل، در سه‌ماهه اول، سطح TSH معمولاً پایین‌تر دیده می‌شود.
عوارض تیروئید در بارداری بر جنین
هورمون‌های تیروئیدی تولیدشده توسط مادر برای رشد و تکامل جنین، به‌ویژه سیستم عصبی و مغز او، بسیار حیاتی است. در ادامه به عوارض کم‌کاری و پرکاری تیروئید برای جنین می‌پردازیم:
عوارض کم‌کاری تیروئید بر جنین
- تاخیر در رشد جسمی و ذهنی: کمبود هورمون تیروئید می‌تواند منجر به کاهش رشد جنین و احتمال اختلالات ذهنی در آینده شود.
- کاهش وزن هنگام تولد: نوزادانی که مادرانشان دچار کم‌کاری تیروئید هستند، معمولاً وزن کمتری نسبت به نوزادان سالم دارند.
- زایمان زودرس: خطر زایمان زودتر از موعد در مادرانی با کم‌کاری تیروئید افزایش می‌یابد.
عوارض پرکاری تیروئید بر جنین
- سقط جنین: پرکاری کنترل‌نشده تیروئید می‌تواند خطر سقط جنین را به شدت افزایش دهد.
- افزایش ضربان قلب جنین: بیش‌فعالی غده تیروئید مادر می‌تواند بر ضربان قلب جنین تأثیر بگذارد.
- نارسایی جنین: احتمال آسیب به اندام‌های جنین به دلیل افزایش متابولیسم ناشی از پرکاری تیروئید وجود دارد.
برای کم‌کاری تیروئید در بارداری چه بخوریم؟
تغذیه در کنترل و مدیریت کم‌کاری تیروئید، نقش مهمی دارد. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که مادران باردار با کم‌کاری تیروئید از مواد مغذی زیر استفاده کنند:
مصرف منابع ید
ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است. مواد غذایی مانند:
- نمک یددار
- ماهی و میگو
- شیر و لبنیات
می‌توانند به تأمین ید مورد نیاز بدن کمک کنند.
مواد غذایی غنی از سلنیوم
سلنیوم برای فعال‌سازی آنزیم‌های تبدیل T4 به T3 ضروری است. مواد غذایی مانند:
- آجیل برزیلی
- غلات کامل
- ماهی تن و قارچ
منابع خوب سلنیوم هستند.
ویتامین D و B12
افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید ممکن است کمبود ویتامین D یا B12 داشته باشند. مصرف ماهی، روغن کبد ماهی و محصولات لبنی به جبران این کمبودها کمک می‌کند.
برای پرکاری تیروئید در بارداری چه بخوریم؟
مادرانی که دچار پرکاری تیروئید هستند نیز باید رژیم غذایی خود را تغییر دهند تا از تشدید علائم جلوگیری کنند.
غذاهای کم‌ید
برای کاهش تحریک تیروئید، بهتر است از مواد غذایی کم‌ید استفاده کنید. غذاهایی مانند:
- سبزیجات برگ‌دار
- مغزها و دانه‌ها
- غلات کامل
آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر
مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها مانند:
- توت‌ها، پرتقال و زغال‌اخته
و فیبر موجود در سبزیجات باعث کاهش التهاب غده تیروئید می‌شود.
پرهیز از محرک‌ها
محرک‌هایی مانند:
- کافئین
- نوشیدنی‌های انرژی‌زا
می‌توانند باعث تشدید علائم پرکاری تیروئید شوند.
علت تیروئید در بارداری
مشکلات تیروئیدی در دوران بارداری می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند:
تغییرات هورمونی
افزایش سطح هورمون‌های بارداری (مانند hCG) ممکن است فعالیت تیروئید را افزایش دهد و به پرکاری یا کم‌کاری منجر شود.
کمبود ید
کمبود ید در رژیم غذایی یکی از علل اصلی کم‌کاری غده تیروئید در بارداری است.
بیماری‌های خودایمنی تیروئید
بیماری‌هایی مانند هاشیموتو (کم‌کاری) و گریوز (پرکاری) می‌توانند بارداری را تحت تأثیر قرار دهند.
پرسش و پاسخ تیروئید در بارداری
آیا تیروئید در بارداری خطرناک است؟
بله، اگر کم‌کاری یا پرکاری تیروئید درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلاتی برای مادر یا جنین شود. با این حال، با درمان به‌موقع، بارداری ایمن و سالمی خواهید داشت.
برای بررسی تیروئید در بارداری چه آزمایش‌هایی لازم است؟
پزشک ممکن است آزمایش TSH، T3 و T4 و همچنین آنتی بادی‌های تیروئیدی را برای تشخیص دقیق مشکلات تیروئیدی پیشنهاد دهد.
چه زمانی تیروئید در بارداری خطرناک‌تر است؟
اختلالات تیروئیدی در سه‌ماهه اول خطرات بیشتری دارند، زیرا این بازه زمانی برای رشد جنین بسیار حیاتی است.
سخن پایانی
تیروئید در بارداری یکی از عوامل اساسی سلامت مادر و جنین است که باید به‌صورت منظم کنترل شود. در این مقاله به بررسی سطوح نرمال تیروئید، عوارض آن بر جنین، تغذیه مناسب و دلایل ایجاد مشکلات تیروئیدی پرداخته شد. اگر دچار علائمی مانند خستگی زیاد، عصبی بودن یا تغییرات ناگهانی وزن شده‌اید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
