سونوگرافی رحم و تخمدان یکی از ابزارهای تشخیصی حیاتی در سلامت زنان است که اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت اندام‌های تولید مثل ارائه می‌دهد. این روش غیرتهاجمی و بدون درد، به پزشکان کمک می‌کند تا طیف وسیعی از شرایط، از جمله بارداری، کیست‌ها، فیبروم‌ها و سایر ناهنجاری‌ها را تشخیص دهند. در این مقاله به طور جامع به بررسی این موضوع می‌پردازیم که سونوگرافی رحم و تخمدان چگونه انجام میشود، بهترین زمان برای سونوگرافی رحم و تخمدان چه زمانی است، اطلاعاتی در مورد هزینه سونوگرافی رحم و تخمدان ۱۴۰۴ ارائه می‌دهیم، به اندازه طبیعی رحم و تخمدان در سونوگرافی می‌پردازیم و در نهایت نکاتی در مورد تفسیر جواب سونوگرافی رحم و تخمدان ذکر خواهیم کرد.
همچنین پیشنهاد می شود از صفحه بهترین دکتر فوق تخصص زنان و زایمان و نازایی در تهران دیدن کنید.
سونوگرافی رحم و تخمدان چگونه انجام میشود؟
سونوگرافی رحم و تخمدان معمولاً به دو روش شکمی (ترانس ابدومینال) و واژینال (ترانس واژینال) انجام میشود. انتخاب روش بستگی به شرایط بیمار و هدف از انجام سونوگرافی دارد.
سونوگرافی شکمی (ترانس ابدومینال)
در این روش، بیمار به پشت دراز می‌کشد و پزشک یا تکنسین سونوگرافی، ژل مخصوص را روی شکم بیمار می‌مالد. سپس پروب سونوگرافی روی شکم حرکت داده میشود. امواج صوتی از طریق پوست به داخل بدن ارسال شده و پس از برخورد با اندام‌ها، بازتاب می‌یابند. این امواج بازتاب یافته توسط پروب دریافت شده و به تصاویری روی مانیتور تبدیل می‌شوند. برای این روش، معمولاً از بیمار خواسته میشود که مثانه خود را پر کند تا تصاویر واضح‌تری از رحم و تخمدان‌ها به دست آید.
سونوگرافی واژینال (ترانس واژینال)
این روش دقیق‌تر است و برای بررسی جزئیات بیشتر رحم و تخمدان‌ها استفاده میشود. در سونوگرافی واژینال، یک پروب باریک و پوشیده شده با کاندوم و ژل، به آرامی وارد واژن میشود. از آنجایی که پروب به رحم و تخمدان‌ها نزدیک‌تر است، تصاویر با کیفیت بالاتر و جزئیات بیشتری ارائه می‌دهد. این روش معمولاً برای بررسی بارداری‌های اولیه، ارزیابی کیست‌ها و فیبروم‌ها و یا بررسی دقیق‌تر اندومتریوز استفاده میشود.
بهترین زمان برای سونوگرافی رحم و تخمدان
زمان انجام سونوگرافی رحم و تخمدان به دلیل و هدف از انجام آن بستگی دارد.
سونوگرافی روتین و چکاپ
برای سونوگرافی‌های روتین و چکاپ، معمولاً هیچ زمان خاصی از سیکل قاعدگی ضروری نیست، اما برخی پزشکان توصیه می‌کنند که آن را در نیمه اول سیکل قاعدگی (بعد از اتمام پریود و قبل از تخمک‌گذاری) انجام دهید تا تخمدان‌ها در بهترین حالت برای ارزیابی باشند.
بررسی مشکلات خاص
- ناباروری: در موارد ناباروری، ممکن است نیاز به انجام سونوگرافی در مراحل مختلف سیکل قاعدگی باشد تا وضعیت فولیکول‌ها، تخمک‌گذاری و ضخامت آندومتر بررسی شود.
- خونریزی غیرطبیعی: در صورت خونریزی‌های غیرطبیعی، سونوگرافی می‌تواند در هر زمانی برای بررسی علت انجام شود.
- مشکوک به کیست یا فیبروم: زمان انجام سونوگرافی برای بررسی کیست یا فیبروم نیز بستگی به صلاحدید پزشک دارد.
هزینه سونوگرافی رحم و تخمدان ۱۴۰۴
هزینه سونوگرافی رحم و تخمدان در سال ۱۴۰۴ به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
نوع سونوگرافی
سونوگرافی واژینال معمولاً کمی گران‌تر از سونوگرافی شکمی است.
مرکز سونوگرافی
هزینه‌ها ممکن است بین مراکز مختلف سونوگرافی و بیمارستان‌ها متفاوت باشد. مراکز خصوصی معمولاً هزینه بالاتری نسبت به مراکز دولتی دارند.
بیمه درمانی
بخش قابل توجهی از هزینه سونوگرافی ممکن است توسط بیمه‌های درمانی پایه و تکمیلی پوشش داده شود. توصیه میشود قبل از انجام سونوگرافی، با بیمه خود تماس گرفته و از جزئیات پوشش بیمه‌ای مطلع شوید.
اندازه طبیعی رحم و تخمدان در سونوگرافی
دانستن اندازه‌های طبیعی رحم و تخمدان در سونوگرافی برای تشخیص هرگونه ناهنجاری بسیار مهم است.
اندازه طبیعی رحم
اندازه رحم در زنان متفاوت است و به عواملی مانند سن، وضعیت هورمونی و سابقه بارداری بستگی دارد.
- قبل از بلوغ: رحم کوچک‌تر است.
- زنان بالغ (قبل از یائسگی): به طور معمول، رحم حدود ۷ تا ۸ سانتی‌متر طول، ۴ تا ۵ سانتی‌متر عرض و ۳ تا ۴ سانتی‌متر ضخامت دارد.
- بعد از یائسگی: رحم به دلیل تغییرات هورمونی کوچک‌تر میشود.
اندازه طبیعی تخمدان
تخمدان‌ها نیز در طول زندگی زن دچار تغییر اندازه می‌شوند.
- زنان بالغ (قبل از یائسگی): هر تخمدان به طور معمول حدود ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر طول، ۱.۵ تا ۳ سانتی‌متر عرض و ۰.۶ تا ۱.۵ سانتی‌متر ضخامت دارد.
- بعد از یائسگی: تخمدان‌ها کوچک‌تر می‌شوند.
تفسیر جواب سونوگرافی رحم و تخمدان
تفسیر جواب سونوگرافی رحم و تخمدان باید توسط پزشک متخصص انجام شود. گزارش سونوگرافی شامل اطلاعات دقیق در مورد اندازه، شکل، بافت و وجود هرگونه ناهنجاری در رحم و تخمدان‌ها است.
موارد قابل بررسی در گزارش سونوگرافی
- رحم: اندازه، شکل، موقعیت (آنته‌ورت، رتروورت)، ضخامت آندومتر، وجود فیبروم، پولیپ یا سایر توده‌ها.
- تخمدان‌ها: اندازه، وجود فولیکول‌ها (کیست‌های کوچک طبیعی)، وجود کیست‌های تخمدان (ساده، پیچیده)، توده‌های تخمدان، علائم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS).
- لوله فالوپ: معمولاً در سونوگرافی معمولی دیده نمی‌شوند مگر اینکه دچار آب‌اوردگی (هیدروسالپنکس) یا عفونت باشند.
- مایع آزاد لگن: وجود مایع آزاد در لگن که می‌تواند نشانه عفونت، خونریزی یا سایر مشکلات باشد.
سوالات متداول
در سونوگرافی رحم چه چیزهایی مشخص میشود
در سونوگرافی رحم، موارد متعددی قابل بررسی و تشخیص هستند. این موارد شامل اندازه، شکل، و موقعیت رحم، ضخامت و ظاهر لایه داخلی رحم (آندومتر) و تغییرات آن در طول سیکل قاعدگی، وجود و بررسی انواع فیبروم‌ها (میوم‌ها) از نظر اندازه، تعداد و محل قرارگیری (داخل حفره رحم، در دیواره عضلانی یا بیرون رحم)، تشخیص پولیپ‌های آندومتر، بررسی ناهنجاری‌های مادرزادی رحم (مانند رحم دوشاخ یا سپتوم‌دار)، بررسی بقایای بارداری پس از سقط یا زایمان، و ارزیابی جایگاه دستگاه داخل رحمی (IUD) میشود. همچنین، در صورت وجود، علائم برخی بیماری‌ها مانند آدنومیوز (ضخیم شدن دیواره رحم) نیز ممکن است مشاهده گردد.
برای سونوگرافی رحم و تخمدان باید ناشتا بود
به طور کلی، برای انجام سونوگرافی معمول رحم و تخمدان (چه از طریق شکم و چه واژینال) نیازی به ناشتا بودن نیست. شما می‌توانید رژیم غذایی عادی خود را داشته باشید. تنها آمادگی مهم، پر بودن مثانه برای سونوگرافی از روی شکم (ترانس ابدومینال) و خالی بودن مثانه برای سونوگرافی داخلی (ترانس واژینال) است. با این حال، اگر سونوگرافی شما قرار است همزمان با سایر بررسی‌های شکمی (مانند سونوگرافی کبد یا کیسه صفرا) انجام شود که نیاز به ناشتایی دارند، یا اگر پزشک دستور خاصی داده باشد، باید طبق آن عمل کنید.
سونوگرافی رنگی رحم چیست
سونوگرافی رنگی رحم، که به آن سونوگرافی داپلر رنگی (Color Doppler Ultrasound) نیز گفته میشود، نوعی سونوگرافی است که علاوه بر نمایش ساختار رحم، جریان خون در عروق خونی رحم و اطراف آن را نیز بررسی می‌کند. در این روش، با استفاده از امواج صوتی، جهت و سرعت جریان خون به صورت رنگی (معمولاً قرمز برای جریان به سمت پروب و آبی برای جریان دور از پروب) روی تصویر نمایش داده میشود. این تکنیک در ارزیابی توده‌های رحمی (مانند افتراق فیبروم‌ها از برخی تومورهای بدخیم که ممکن است عروق خونی بیشتری داشته باشند)، بررسی خونرسانی آندومتر، تشخیص پیچ‌خوردگی تخمدان (که منجر به قطع جریان خون میشود)، و ارزیابی برخی مشکلات باروری و عروقی لگن کاربرد دارد.
سونوگرافی رحم و لوله های فالوپ چگونه انجام میشود
سونوگرافی استاندارد رحم و تخمدان (ترانس ابدومینال یا ترانس واژینال) معمولاً نمی‌تواند لوله‌های فالوپ سالم را به وضوح نشان دهد، مگر اینکه متسع شده یا توسط مایع پر شده باشند (مانند وضعیت هیدروسالپنکس). برای بررسی تخصصی‌تر لوله‌های فالوپ و باز بودن آن‌ها، از روش‌هایی مانند سونوهیستروگرافی با کنتراست (HyCoSy یا Hysterosalpingo-contrast-sonography) استفاده میشود. در این روش، پس از قرار دادن یک کاتتر باریک در دهانه رحم، ماده حاجب (مانند محلول نمکی حاوی حباب‌های هوا یا نوعی فوم مخصوص) به داخل رحم و سپس لوله‌ها تزریق میشود و همزمان با سونوگرافی (معمولاً واژینال) عبور این ماده از لوله‌ها و ورود آن به حفره لگن بررسی میشود. اگر ماده حاجب از لوله‌ها عبور نکند، نشان‌دهنده انسداد احتمالی است.
سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان پریودی
انجام سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان پریودی (قاعدگی) امکان‌پذیر است و در برخی موارد حتی توصیه هم میشود، اما معمولاً برای ارزیابی‌های روتین، ترجیح داده میشود که پس از اتمام خونریزی انجام شود تا خون و لخته‌ها دید را مختل نکنند. با این حال، در مواردی مانند بررسی علت خونریزی شدید یا طولانی‌مدت، یا برای ارزیابی تعداد فولیکول‌های آنترال (AFC) به عنوان شاخصی از ذخیره تخمدان (که معمولاً در روزهای ۲ تا ۵ سیکل انجام میشود)، سونوگرافی در دوران قاعدگی می‌تواند مفید باشد. در هر صورت، تصمیم‌گیری در این مورد با پزشک معالج است.
سونوگرافی چسبندگی رحم در بارداری چگونه انجام میشود
تشخیص مستقیم چسبندگی‌های داخل رحمی (سندرم آشرمن) با سونوگرافی، به خصوص در بارداری، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد زیرا جنین و کیسه آمنیوتیک فضای رحم را پر می‌کنند. سونوگرافی استاندارد ممکن است به طور غیرمستقیم نشانه‌هایی از چسبندگی را نشان دهد، مانند شکل نامنظم حفره رحم یا محدودیت در رشد جنین در برخی نواحی، اما این یافته‌ها قطعی نیستند. گاهی اوقات، اگر چسبندگی‌ها ضخیم باشند، ممکن است به صورت باندهای اکوژن در داخل حفره رحم دیده شوند. روش‌های دقیق‌تر برای تشخیص چسبندگی معمولاً قبل از بارداری و با استفاده از هیستروسکوپی یا سونوهیستروگرافی انجام میشود. در بارداری، تمرکز سونوگرافی بیشتر بر سلامت جنین و بررسی عوارض احتمالی ناشی از چسبندگی‌های قبلی (مانند اختلال در جفت‌گیری یا محدودیت رشد) است، نه تشخیص اولیه خود چسبندگی.
سونوگرافی رحم و ضمائم از کجا گرفته میشود
“ضمائم” یا “آدنکس” (Adnexa) به ساختارهای مجاور رحم، یعنی تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، اطلاق میشود. سونوگرافی رحم و ضمائم به دو روش اصلی انجام میشود:
- سونوگرافی ترانس ابدومینال (از روی شکم): در این روش، پروب دستگاه سونوگرافی روی پوست شکم و معمولاً در ناحیه زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی حرکت داده میشود. برای این نوع سونوگرافی معمولاً نیاز به پر بودن مثانه است تا رحم و ضمائم بهتر دیده شوند.
- سونوگرافی ترانس واژینال (از طریق واژن): در این روش، یک پروب باریک و مخصوص که با پوشش استریل و ژل پوشانده شده، به آرامی وارد واژن میشود. این روش تصاویر دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری از رحم، تخمدان‌ها و سایر ساختارهای لگنی ارائه می‌دهد و معمولاً با مثانه خالی انجام میشود. انتخاب روش یا استفاده از هر دو روش به تصمیم پزشک و هدف از سونوگرافی بستگی دارد.
سخن پایانی درباره سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی رحم و تخمدان یک ابزار تشخیصی حیاتی برای حفظ سلامت باروری و عمومی زنان است. این روش با ارائه اطلاعات دقیق از وضعیت رحم و تخمدان‌ها، به پزشکان در تشخیص زودهنگام و دقیق بسیاری از مشکلات کمک می‌کند. از نحوه انجام آن گرفته تا بهترین زمان برای انجام و فاکتورهای موثر بر هزینه، همچنین درک اندازه‌های طبیعی و توانایی تفسیر نتایج، همگی جنبه‌های مهمی هستند که به زنان کمک می‌کنند تا در مورد سلامت خود تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند. در هر صورت، برای تفسیر دقیق و درمان مناسب، همواره به پزشک متخصص خود مراجعه کنید.
